Borsada Portföy Oluşturma: Örneklerle Rehber

Borsada portföy oluşturmak, finansal hedeflere ulaşmak için disiplinli bir strateji, analiz ve risk yönetimi gerektirir. Bu yazı, portföy oluşturmanın temel prensiplerini, popüler stratejilerini ve analizlerden örneklerle uygulamalı bir rehber sunuyor. Hem yeni başlayanlar hem de deneyimli yatırımcılar için tasarlanan bu yazı, Borsa İstanbul (BİST) ve küresel piyasalardan gerçek örneklerle zenginleştirilmiştir. Amacımız, portföy oluştururken bilinçli kararlar almanıza yardımcı olmak.

1.    Portföy Nedir?

Portföy bir yatırımcının sahip olduğu hisse senetleri, tahviller, emtialar, yatırım fonları gibi finansal varlıkların toplamıdır. İyi yapılandırılmış bir portföy, riskleri azaltırken getiriyi dengeler.

Risk Dağıtımı (Sepet) : Çeşitlendirme yapılmış bir portföyde tek bir varlığın kötü performansı portföyü derinden etkilemez.

Hedeflere Uygunluk: Portföy, kısa veya uzun vadeli hedeflere göre özelleştirilebilir.

Piyasa Dalgalanmalarına Karşı Koruma: Farklı varlık sınıfları, ekonomik döngülerde farklı davranır.

Örnek: İş Yatırım, 2023’te portföy önerisinde %50 hisse senedi, %30 tahvil ve %20 altın/emtia önerdi. Bu dağılım, enflasyonist ortamda hem büyüme hem de güvenli liman varlıklarını dengelemeyi amaçlıyordu.

2.    Portföy Kurulum Süreci: Adımlar

-        Hedeflerin Belirlenmesi: Yatırım süresi ve amaçlar tanımlanır.

-        Bütçe Planlaması: Yatırım için ayrılabilecek tutar netleştirilir.

-        Piyasa İncelemesi: Sektörel ve ekonomik gelişmeler analiz edilir.

-        Hisse Seçimi: Belirlenen kriterlere göre uygun hisseler değerlendirilir.

-        Varlık Dağılımı: Hisse, tahvil, nakit gibi araçlar arasında denge kurulur.

-        Yatırım Platformu Seçimi: Portföyü takip edebileceğiniz platform belirlenir.

-        Takip ve Dengeleme: Portföy düzenli olarak gözden geçirilir ve gerekirse yapılandırılır.

Portföy oluştururken aşağıdaki prensipler, sağlam bir temel sağlar:

a.Finansal Hedeflerinizi Tanımlayın

- Kısa Vadeli: Teknolojik ürenler almak, tatil masraflarını karşılamak, araba almak

- Uzun Vadeli (10+ yıl): Emeklilik, çocuk eğitimi, ev almak,

b. Risk Toleransınızı Belirleyin

- Yüksek Risk: Hisse senetleri, gelişmekte olan piyasalar.

- Düşük Risk: Devlet tahvilleri, temettü hisseleri.

c. Çeşitlendirme

Sektörel: Finans, enerji, teknoloji.

Varlık Sınıfı: Hisse, tahvil, emtia.

Coğrafi: BİST, Nasdaq, Avrupa borsaları.

Örnek (Kaynak: Modern Portföy Teorisi Uygulaması, BİST Çalışması, 2020): BİST’te yapılan bir akademik çalışmada, 5 farklı sektörden (bankacılık, sanayi, holding, teknoloji, enerji) hisse seçimiyle portföy riski %30 azaltıldı.

d. Düzenli Takip ve Yeniden Dengeleme

- Piyasa hareketleri portföy dağılımını bozabilir. Yılda 1-2 kez portföyü hedef dağılıma getirin.

Örnek (Kaynak: Ziraat Yatırım, 2024):** Ziraat Yatırım, 2024’te portföyde hisse oranı %70’e çıkınca bir kısmını satıp tahvil alarak %60 hisse, %40 tahvil dengesine döndü.

3. Portföy Oluşturma Stratejileri ve Örnekler

Portföy oluştururken kullanılan stratejiler, yatırımcının hedeflerine ve risk profiline göre değişiklik gösterir. Aşağıda popüler stratejiler ve analizlerden örnekler yer alıyor.

a.     Temettü Verimine Dayalı Portföy

Düzenli temettü ödeyen şirketlere yatırım yaparak pasif gelir elde etme yöntemidir.

Portföyün %40’ını düzenli temettü ödeyen şirketlerin hisselerine ayırın. Kalan %60’ı tahvil ve büyüme hisselerine dağıtın.

Temettü sürdürülebilirliğini analiz edin. Yüksek temettü, borç artışı kaynaklıysa riskli olabilir.

b.     Değer Yatırımına Dayalı Portföy

Piyasa fiyatı, içsel değerinden düşük olan hisselere yatırım yapın. Bunu yaparken piyasa çarpanlarından yararlanın. Karlılık oranları, finansal yapı oranları ilk bakacağınız oranlar olabilir.

Örnek: F/K < 8, borç/aktif oranı < 0,5 ve net kâr büyümesi >Enflasyon olan BİST hisseleri gibi. Tabiki sektör ortalamalarını ve geçmiş verilerini de dikkate alarak oranları detayları inceleyerek yorumlamak gerekir. Rasyolar her sektörde aynı şekilde düşünülemez.

Orta ve uzun vadede istikrarlı getiri sağlamakta oldukça yardımcıdır.

c.      Modern Portföy Teorisi (MPT)

Risk ve getiriyi dengeleyen optimal portföy oluşturma. MPT, çeşitlendirmenin temel fikrini kullanır; farklı sınıflardan varlıklardan oluşan bir portföye sahip olmak, benzer varlıklardan oluşan bir portföye sahip olmaktan daha az risklidir.

Örnek: (Kaynak: BİST Alt Sektör Analizi, 2021):** Bir akademik çalışma, BİST’te bankacılık (%30), sanayi (%40) ve enerji (%30) sektörlerinden oluşan bir portföyün, etkin sınır üzerinde yer aldığını gösterdi. Bu portföy, yıllık %18 getiri ve %12 volatilite sağladı.

VAR(1)-GARCH modeli (hem getirilerin otokorelasyonunu hem de oynaklığın zaman içindeki değişimini (volatilite kümelenmesi) yakalamayı amaçlar.) ile sektör getirilerini analiz edin. Matriks veya Bloomberg terminali gibi araçlarla risk-getiri optimizasyonu yapın.

d.     Model Portföy

Yatırım firmaları tarafından hazırlanan ve yatırımcıların örnek alabileceği şirketlerden oluşan bir listedir.

- Örnek (Kaynak: Ziraat Yatırım, Ekim 2024): Ziraat Yatırım, model portföyünde Aselsan (ASELS) ve Türk Telekom’u (TTKOM) önerdi. ASELS, savunma sektöründeki büyüme beklentisi nedeniyle eklendi.

Yatırım şirketlerinin model portföylerini inceleyin. Örneğin, %20 A hissesi, %20 B hissesi, %20 C hissesi, %40 tahvil şeklinde bir portföy oluşturun.

Hisse seçimi için temel ve teknik analiz kullanılır. İkisini de ayrı ayrı ya da birlikte kullanabilirsiniz.

Temel Analiz

Şirketin finansal verileri (bilanço, gelir tablosu) ve makroekonomik faktörler analiz edilir. Çok fazla rasyo ve kavram olduğu ve diğer derslerde kapsamlı işleneceği için birkaç örnekle geçelim:

  Fiyat/Kazanç (F/K): Düşük F/K, undervalued hisseyi gösterir.

  Borç/Aktif Oranı: Düşük oran, finansal sağlamlık işaretidir.

  Öz sermaye Kârlılığı (ROE): Yüksek ROE, etkin yönetim gösterir.

Kamuyu Aydınlatma Platformu’ndan (KAP) şirket bilançolarını inceleyin. Kendinize bir filtreleme sınırları belirleyerek hisseleri inceleyin: F/K < 8 ve ROE > %25 olan hisseler vb .

Teknik Analiz

Fiyat grafikleri, göstergeler ve formasyonlarla alım-satım zamanlaması belirleme çalışmasıdır. (Yine yüzeysel olarak)

  Hareketli Ortalamalar: 50 ve 200 günlük ortalamalar orta vadeli trend gösterir.

  RSI: Aşırı alım/satım bölgelerini belirler.

  Pivot Noktaları: Destek ve direnç seviyelerini ifade eder.

Tradingview, Matriks, Foreks, Aracı kurum uygulamaları vb ile grafikleri analiz edin. Bir sistem kurgulayarak destek seviyesinde alım, dirençte satım gibi stratejiler oluşturabilirsiniz.

Kombinasyon Yaklaşımı

Temel analizle sağlam şirketler seçilir, teknik analizle giriş-çıkış noktaları belirlenir. Temeli zayıf olan şirketlerin teknik analiziyle zaman kaybetmemedir.

4. Portföy Oluşturma Süreci:

100.000 TL ile 5 yıllık, orta riskli bir portföy oluşturmak.  

Hedef: Yıllık %25 getiri.  

Risk Toleransı: Orta (hisse ağırlıklı, tahvil destekli)

Adım 1: Varlık Dağılımı

 %70 Hisse Senedi (70.000 TL)

%20  Faiz (20.000 TL)

%10 Altın / Gümüş  (10.000 TL)

Adım 2: Hisse Seçimi

Temettü Hisseleri (20.000 TL)

Değer Hisseleri (30.000 TL)

Büyüme Hisseleri (20.000 TL

Adım 3: Teknik Analizle Alım

Uygulamalar üzerinden  ile 50 – 200 günlük hareketli ortalamayı takip edin.

Adım 4: Portföy Takibi

Veri terminalleri üzerinden portföy performansını izleyin.

Adım 5: Yeniden Dengeleme

- Hisse oranı %75’e çıkarsa, 5.000 TL’lik hisse satılarak altın/gümüş alınır.

- Örnek (Kaynak: Ak Yatırım, 2024): Ak Yatırım, portföyde hisse oranı bozulunca TUPRS satıp tahvil alarak denge sağladı.

En Fazla Yapılan Hatalar

-        Tek Hissede Yoğunlaşma

Örneğin 2022’de  tüm sermayesini tek bir teknoloji hissesine veya 2024’enerji hissesine yatıran ve %40 kayıp yaşadı. Sepetinizi 6-10 hisse ile çeşitlendirin.

-        Duygusal Kararlar

Örneğin 2023’te BİST’te panik satış yapanlar, ralliyi kaçırdı. 2024 yılında ise enflasyon muhasebesi etkilerini küçümseyenler derin düşüşlere maruz kaldı.

Stratejiye sadık kalın. İş Yatırım, uzun vadeli düşünmeyi öneriyor.

-        Analiz Eksikliği

Bilanço analizi yapmadan yatırım yapanlar, borçlu şirketlerde zarar etti.

KAP’tan bilançoları inceleyin. Faiz oranın yüksek olduğu dönemlerde düşük borç/aktif oranını daha fazla öne alabilirsiniz.

Borsada portföy oluşturmak, analiz, strateji ve sabır gerektirir. Temel ve teknik analizle desteklenmiş, çeşitlendirilmiş bir portföy, riskleri azaltırken getiriyi artırır. Yukarıdaki örnekler, BİST’te uygulanan gerçek stratejilerden alınmıştır ve size yol gösterebilir. Küçük adımlarla başlayarak deneyim kazanın, profesyonel raporları takip edin ve duygusal kararlardan kaçının.

Öneriler:

İlk olarak küçük miktarlarla başlayın.

Aracı kurumların model portföylerini inceleyin.

Mutlaka faaliyet raporlarını okuyun.

KAP’ı düzenli kullanın.

Yatırım risk içerir. Karar vermeden önce yönetebileceğiniz riski değerlendirin ve gerekirse uzman danışmanlara başvurun.

Başarılar dilerim!